Cepelia - ul. Marszałkowska, fot. G.Rutowska 1971, NAC

Według ustawodawcy, przez dobra kultury współczesnej należy rozumieć niebędące zabytkami dobra kultury, takie jak pomniki, miejsca pamięci, budynki, ich wnętrza i detale, zespoły budynków, założenia urbanistyczne i krajobrazowe, będące uznanym dorobkiem współcześnie żyjących pokoleń, jeżeli cechuje je wysoka wartość artystyczna lub historyczna. Dobra architektury współczesnej nie znajdą więc miejsca w rejestrze zabytków (nie stanowią wszak zabytków), ale mogą zostać wpisane na specjalną listę jako zasługujące na ochronę z uwagi na uznaną ich wartość kultury. Oceny wartości tych obiektów są dokonywane m.in. w procesie planowania przestrzennego.

W planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

W ustawie o ochronie zabytków jest wyrażone wymaganie, aby zarządy gmin prowadziły ewidencję dóbr kultury nie umieszczonych w rejestrze zabytków, a znajdujących się na terenie ich działania. Ustawa ta wskazuje również, że obowiązkiem wojewodów i organów jednostek samorządu terytorialnego jest dbałość o dobra kultury i podejmowanie działań ochronnych oraz uwzględnianie zadań ochrony zabytków, m.in. w wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, w budżetach i w prawie miejscowym. Plany te są uzgadniane z właściwym konserwatorem zabytków, także w odniesieniu do dóbr kultury niewykazanych w rejestrze zabytków. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa określa się w szczególności system obszarów chronionych, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

Planowanie przestrzenne w gminie obejmuje sporządzanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, zwanego dalej "studium" oraz sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, zwanych dalej "planami miejscowymi". Studium, dotyczy całego obszaru gminy, jest sporządzane w celu określenia polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. W studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające m.in. ze stanu dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W studium określa się w szczególności obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.

W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz.U. z 2004 r. Nr 118, poz.1233) ustalono wymogi dotyczące stosowania standardów przy zapisywaniu ustaleń części tekstowej projektu studium. Ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej powinny zawierać w szczególności wytyczne określania tych zasad w planach miejscowych, wynikające z potrzeb ochrony zabytków i parków kulturowych, o których mowa w art. 19 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Plan miejscowy sporządza się w celu ustalenia przeznaczenia terenów oraz określenia sposobów ich zagospodarowania i zabudowy. Plan jest aktem prawa miejscowego. W planie miejscowym określa się obowiązkowo zasady ochrony dziedzictwa kulturowego, zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, parametry i wskaźniki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wskaźniki intensywności zabudowy. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta uzgadnia projekt planu z właściwym konserwatorem zabytków.
W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. z 2003 r. Nr 164, poz. 1587) wskazano, że ustalenia dotyczące zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej powinny zawierać określenie obiektów i terenów chronionych ustaleniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w tym określenie nakazów, zakazów, dopuszczeń i ograniczeń w zagospodarowaniu terenów.
Wójt, burmistrz albo prezydent miasta sporządza projekt planu miejscowego, zawierający część tekstową i graficzną, zgodnie z zapisami studium oraz z przepisami odrębnymi, odnoszącymi się do obszaru objętego planem, wraz z uzasadnieniem. W uzasadnieniu przedstawia się w szczególności m. in. zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków, w tym krajobrazów kulturowych, oraz dóbr kultury współczesnej.

W procesie sporządzania zarówno studium, jak i planu miejscowego, organy opiniujące bądź uzgadniające projekt studium lub projekt planu miejscowego są obowiązane do współpracy, polegającej na udostępnianiu informacji, wnioskowaniu, wyrażaniu opinii. Współpraca taka z wojewódzkim konserwatorem zabytków lub przeprowadzenie głosowanie wśród mieszkańców - tak jak zostało to np. zaplanowane w mieście Tychy. Taka współpraca jest niezbędna w celu wyboru właściwych obiektów do ochrony w ustaleniach planu miejscowego, a także szczegółowych zasad ochrony obiektów dawnych i współczesnych, nie wykazanych w rejestrze zabytków.

Związek metropolitalny sporządza ramowe studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego związku metropolitalnego, dla całego obszaru metropolitalnego, zwane dalej "studium metropolitalnym", uwzględniając ustalenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Studium metropolitalne określa m. in. zasady i obszary ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej, mających znaczenie dla całości obszaru metropolitalnego, w szczególności w odniesieniu do sposobów realizacji infrastruktury technicznej.

Również sejmik województwa podejmując uchwałę o sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa określa w szczególności system obszarów chronionych, w tym obszary ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego, ochrony uzdrowisk oraz dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej.
Uchwała uwzględnia ustalenia strategii rozwoju województwa oraz rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym

Warunki dotyczące ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej zawiera również decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. W decyzji tej określa się rodzaj inwestycji oraz warunki i szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy wynikające z przepisów odrębnych, w szczególności we wskazanym zakresie dot. ochrony dziedzictwa kulturowego.